ZE WAS GEENEENS BLOND

Toegegeven, de Lady Di van de 18e eeuw was een betoverende verschijning, maar van haar imago uit de geschiedenisboeken van luchthartige material girl klopt weinig. Vandaag de dag is ze voornamelijk bekend om dingen die ze níet heeft gedaan of gezegd. Hier wat feiten over de echte Marie Antoinette.

Tekst: Gideon Querido van Frank
Dit artikel verscheen eerder op de website van LINDA. Zie de links in het artikel

taart

Om met de hardnekkigste fabel te beginnen: Marie Antoinette heeft nooit Qu’ils mangent de la brioche! (Laat ze cake eten!) tegen het uitgehongerde volk gezegd. Nadat zij in 1772 als kroonprinses haar officiële intocht in Parijs had gemaakt, schreef zei haar moeder dat zij het enthousiasme van het volk nooit zou vergeten en dat het haar taak was de Fransen gelukkig te maken. Zij was een vrijgevende vrouw met het hart op de goede plek, altijd druk met liefdadigheid. Bij de snobistische Franse adel veroorzaakte zij een schandaal door straatkinderen te adopteren en samen met haar eigen kinderen op te voeden. Overigens had Marie Antoinette een hekel aan taart en macarons bestonden nog lang niet.

Link: LINDA. magazine

cake is served

party girl

Als jong Oostenrijks prinsesje werd zij naar het verre Frankrijk gestuurd om met de toekomstige koning te trouwen en voor een hele rits kinderen te zorgen. Toen dit een nerd eerste klas bleek, besloot de afgewezen tiener niet bij de pakken neer te zitten. Al snel werd de mooie kroonprinses het sprankelende middelpunt van menig gekostumeerd bal, feest en gala. Maar van het beeld van buitensporige party girl klopt weinig, het ging er volgens huidige maatstaven tamelijk braaf aan toe. Toch was Marie Antoinettes gedrag opzienbarend: een koningin werd geacht haar dagen in een hoekje van het koninklijk kasteel te slijten met bidden en borduren. De levensluchtige Marie Antoinette snakte naar vrijheid en nam het heft in eigen handen.

Link: LINDA. magazine

privacy

Wie Marie Antoinette zegt, zegt Versailles en de koningin heeft hier het grootste gedeelte van haar korte leven gewoond. Maar Marie Antoinette had een hekel aan het pompeuze kasteel van de Zonnekoning, met z’n intriges en verstikkende formaliteiten. Het ergste was dat er geen privacy bestond: van opstaan tot naar bed gaan werden de koning en de koningin voortdurend omringd door honderden – vaak vijandige – edellieden. Zelfs bevallen moest Marie Antoinette te midden van de voltallige hofhouding.

Link: LINDA. magazine

pompeuze kasteel zonnekoning

kinderen

Meer dan acht martelende jaren waren de impotente koning en zijn vrouw middelpunt van spot en roddel. Toen Marie Antoinette eindelijk haar eerste kind baarde, kon het koningspaar z’n geluk niet op. Er zouden nog drie kinderen volgen: de oudste zoon kreeg van zijn moeder de bijnaam Chou d’Amour en haar oudste dochter Mousseline la Sérieuse. Marie Antoinette stond bekend als baanbrekend omdat zij zelf haar kinderen opvoedde. Ook was de nuchtere koningin een van de eerste vrouwen in de geschiedenis die haar kinderen liet inenten. Ze was een toegewijde moeder, die haar kroost de liefde en aandacht gaf die zijzelf als kind nooit had gekregen. Toen haar Chou d’Amour op 8-jarige leeftijd aan tbc stierf, belandde Marie Antoinette in een diepe depressie waar zij nooit meer uit is gekomen.

Link: LINDA. magazine

stijl

Marie Antoinette staat tot op de dag van vandaag bekend om haar stijl. Maar verwacht geen protserigheid: haar lievelingskasteeltje, Petit Trianon, had witte muren en lichte elegante meubels. Haar passie voor design, (binnenhuis)architectuur en meubelkunst leidde tot een hoogtepunt hiervan in de Franse geschiedenis en de beroemde Louis XVI-stijl met z’n sierlijke eenvoud was háár schepping, niet die van de koning die niets om kunst gaf. Ze was vooral begaan met vrouwelijke kunstenaars en was verantwoordelijk voor de carrière van de beroemde schilderes Vigée Le Brun, die de koningin menigmaal schilderde. Als fanatiek muziekliefhebber was zij beschermvrouw van vele Franse componisten. De 9-jarige Mozart was zo van Marie Antoinette onder de indruk dat hij haar meteen ten huwelijke vroeg.

Link: LINDA. magazine

hollywood

Marie Antoinette droeg geen pruiken. Diamanten, parels, bloemen, linten, struisveren en soms hele miniatuurschepen versierden de torenhoge kapsels van de dames aan het hof. Hun haar werd stijl omhoog gekamd en aangevuld met hair extensions. Het geheel werd met poeder afgewerkt, waardoor de kapsels een grijzige vaak zilverachtige gloed kregen. Maar van (spierwitte) pruiken was geen sprake: de Halloween-achtige Marie Antoinette-pruik is een uitvinding van Hollywood. De koningin had trouwens al snel genoeg van deze mode en ging haar haar los dragen.

Link: LINDA. magazine

hippie

Marie Antoinette was de onbetwiste mode-koningin en hét stijlicoon van Europa in de tweede helft van de 18e eeuw. Haar frisse uiterlijk, overdonderende charme en koninklijke houding waren legendarisch. Ze had de gave mensen aan zicht te binden: iedereen die haar zag, was zwaar onder de indruk. Maar vergeet het beeld van de opgesmukte decadente heerseres. De vrijgevochten Oostenrijkse verafschuwde de officiële hofkleding met z’n ingewikkelde paniers (soort hoepelrokken) en veel te strakke korsetten. Als ware visionaire bracht zij – lang  voor de Franse revolutie – een moderevolutie op gang en maakte jurken populair waar vrouwen zich elegant én vrij in konden bewegen. Als een hippie avant la lettre liep ze het liefst in een gaulle, een simpele witte hemdachtige jurk, het haar los met een eenvoudige strooien hoed. Jaloerse hovelingen vonden dit een koningin onwaardig en spraken er schande van dat de koningin van Frankrijk erbij liep als een boerenmeid.

Link: LINDA. magazine

Marie Antoinette

herderinnetje

Herderinnetje heeft Marie Antoinette nooit gespeeld, wel ontliep de koningin zo vaak zij kon het hofleven door zich met terug te trekken in een namaak-boerendorpje. Marie Antoinette verafschuwde overdreven weelde en schiep hier een wereld vol met vriendschap, dieren en spelende kinderen. De kunstzinnige koningin schreef er muziekstukken, zong aria’s en speelde wat toneel. Ze liep door het hoge gras en maakte een boottochtje. Het grootse deel van de oude aristocratie werd niet door de koningin uitgenodigd en dat kwam haar duur te staan. Het jaloerse hof in Versailles organiseerde een grootscheepse lastercampagne en al snel deden de wildste geruchten de ronde. In haar privé-domein zouden orgies plaatsvinden en Marie Antoinette zou haar minnaars en minnaressen belonen met diamanten gestolen uit de Franse schatkist. Al snel was Marie Antoinette de meest gehate vrouw van het land.

Link: LINDA. magazine

lesbo

Om haar imago verder te besmeuren werd Marie Antoinette als lesbienne afgeschilderd, maar er zijn geen enkele bewijzen dat ze dat daadwerkelijk was. Wél was de Franse koningin ruimdenkend. Als eenzaam meisje aan het buitenlandse hof hunkerde zij naar vriendschap en vond dat in vriendinnen, waar zij alles voor deed. De een molk die vriendschap gewetenloos uit, de ander – zoals de prinses de Lamballe – zou Marie Antoinette trouw blijven tot haar eigen bloedige dood. Vandaag de dag geldt de koningin als een onbetwist gay icon, een rolmodel. Niet wegens haar geaardheid, maar door haar glamour én heldhaftig gedrag in tijden van nood. In de gay cultuur heeft zij een eervolle plek toebedeeld gekregen naast Judy Garland, Oscar Wilde en Madonna. Queen bejubelt haar in Killer Queen en ook in gay klassiekers als Les Bonnes van Jean Genet en The Well of Loneliness van Radclyffe Hall krijgt ze eervolle vermeldingen. Menig drag queen laat zich inspireren door de Franse koningin.

Link: LINDA. magazine

gay icon rolmodel

seks

Haar vijanden hebben haar altijd afgeschilderd als een seksverslaafde nymfomane, maar in werkelijkheid was Marie Antoinette zo preuts dat – wanneer zij haar dagelijkse bad nam – een licht kleed droeg en het water melkachtig troebel liet maken om indiscrete blikken van kamermeisjes te voorkomen. Lodewijk XVI werd uiteindelijk stapelverliefd op Marie Antoinette en zou dat zijn hele leven blijven. Haar band met hem was kameraadschappelijk, maar haar enige echte liefde betrof de Zweedse graaf Fersen. Of ze ooit met elkaar naar bed zijn gegaan blijft een mysterie. Dit was trouwens geen oppervlakkige flirt, maar een alles consumerende hartstocht die uiteindelijk voor zowel Fersen als Marie Antoinette de reden van hun bestaan werd. Het was de Zweedse graaf die de drijvende kracht was achter de vlucht van de koninklijke familie gedurende de Franse revolutie. Toen deze mislukte en zijn geliefde koningin werd onthoofd, werd Fersen gek van verdriet. In haar laatste brief – een paar uur voor haar onthoofding geschreven – beloofde Marie Antoinette dat ze tot het allerlaatste moment aan hem zou denken.

Link: LINDA. magazine

diamanten

Als jonge vrouw gaf Marie Antoinette veel geld uit, maar zeker niet meer dan menig andere aristocraat uit haar tijd. Zij was gek op diamanten, maar het is een fabel dat haar liefde voor stenen of jurken de schatkist geplunderd zou hebben. Die was al lang vóór haar komst naar Frankrijk leeg, en het lukte Lodewijk XVI alle hervormingen en bezuinigingen ten spijt maar niet deze wat voller te maken. Wel werd Marie Antoinette slachtoffer van een oplichtersbende die uit haar naam een diamanten collier ter waarde van een oorlogsschip kocht. De koningin was onschuldig, maar haar reputatie was voorgoed beschadigd. Toen bij het uitbreken van de revolutie het volk Marie Antoinettes privédomein bestormde, was het stomverbaasd. Petit Trianon was eenvoudig: nergens waren muren behangen met diamanten zoals in vele pamfletten tegen Marie Antoinette te lezen was.

Link: LINDA. magazine

diamanten

import hoer

De nuffige adel in Versailles had weinig op met het vrijgevochten gedrag van een vrouw, die ook nog eens uit het gehate Oostenrijk kwam. Toen er een financiële crisis uitbrak en de goedbedoelende Marie Antoinette flink begon te bezuinigen, zagen de edellieden hun erebaantjes in gevaar komen. Zij begonnen pamfletten en pornografische karikaturen tegen de gehate L’Autrichienne, de Oostenrijkse hoer, te drukken waarin zij de schuld kreeg van alles wat misging in het koninkrijk. De vunzige blaadjes vonden hun weg naar buiten en al snel was Marie Antoinette de ultieme zondebok. Een aantal maanden na de val van de Bastille, trok een woedende menigte naar Versailles die schreeuwde om het bloed van de Oostenrijkse lesbo. De bange adel vluchtte onmiddellijk naar het buitenland, de koning en koningin bleven alleen met hun kinderen achter om het opgehitste volk het hoofd te bieden.

Link: LINDA. magazine

Oostenrijkse hoer zondebok

incest

Marie Antoinette vocht als een tijger tegen de Franse revolutie en deed alles om man en kinderen te beschermen. Haar heldhaftig gedrag werd bewonderd door haar vrienden en gevreesd door haar vijanden. Maar na een mislukte vluchtpoging werd de monarchie afgeschaft en de koninklijke familie opgesloten in een grauwe gevangenistoren. Hun leven veranderde in een nachtmerrie. Hartsvriendin prinses de Lamballe werd op straat door het gepeupel gelyncht en haar afgehakte hoofd voor het raam van de koninklijke gevangenen gehouden. Lodewijk XVI werd veroordeeld tot de guillotine en in een hartverscheurende scene werd Marie Antoinettes haar zoontje ontnomen. Ze hoorde het 8-jarige jongetje nog dagenlang huilen in zijn cel en zou hem nooit meer zien.

Haar laatste dagen sleet zij moederziel alleen in een smerige half-onderaardse gevangeniscel, waar de eerste symptomen van kanker begonnen op te spelen. Ondanks alles behield zij haar koninklijke waardigheid. Om Marie Antoinette een extra hard duwtje richting graf te geven, werd ze tijdens haar showproces beschuldigd van incest met haar zoontje. Toen de rechter haar vroeg waarom zij niet op deze aanklacht inging, antwoordde zij rustig dat de natuur zelf (la nature elle-même) een dergelijke aanklacht verwerpt. Zij triomfeerde, maar werd desalniettemin veroordeeld tot de dood. Toen het oordeel werd voorgelezen, vertrok ze geen spier.

Link: LINDA. magazine

blond

In de meeste films over haar leven wordt Marie Antoinette steevast als luchthartige blondine afgebeeld, maar op geen enkel portret uit haar tijd is zij blond. Ze had schitterend kastanjebruin haar, dat in haar gevangenschap snel grijs werd van verdriet. Voordat zij naar de guillotine werd gevoerd, werd haar haar door de beul afgeknipt. Luchthartig was ze evenmin. Napoleon heeft ooit gezegd dat Lodewijk XVI maar één persoon met ballen in zijn omgeving had en dat was zijn vrouw, Marie Antoinette. Zelfs haar ergste vijanden moesten toegeven dat de koningin op weg naar het schavot – weggerukt van alles en iedereen die ze liefhad – geen krimp had gegeven en met opgeheven hoofd de dood recht in z’n gezicht had aangekeken.

Link: LINDA. magazine

laatste woorden

In haar laatste brief die zij een paar uur voor haar onthoofding schreef, nam zij afscheid van haar dierbaren. Zij vergaf haar vijanden en drukte haar kinderen op het hart vooral geen wraak te nemen. Zij schreef hen waar het leven om zou moeten draaien: liefde, vriendschap, toewijding en vooral je verantwoordelijkheid nemen. Op het schavot stapte zij per ongeluk de beul op zijn voet en sprak waardig haar laatst woorden uit: ‘Pardon meneer, ik deed het niet met opzet.’

Ze was 37 jaar oud.

Link: LINDA. magazine

 

Deze artikelen zijn eerder online gepubliceerd in LINDA. magazine

LINDA magazine 2012-12-18, artikel; Marie Antoinette braaf beest