Weer eens wat anders dan het grote standaardmuseum: het bezoeken van het woon- en werkplek van een dode kunstenaar is de nieuwe zomertrend ‘14.
Tekst: Gideon Querido van Frank
Dit artikel verscheen eerder in Winq (zie beneden voor weergave volledig PDF)
Als het Prado, het Rijksmuseum en het Louvre vijfsterrenhotels zouden zijn, dan zou je het huis/atelier van een kunstenaar met een airbnb kunnen vergelijken. Geen grote zalen en hordes anonieme toeristen, maar een woning vol persoonlijke bezittingen. Veel meer dan een kunstwerk aan de koude muur van een groot museum, weerspiegelt de plek waar het genie heeft geleefd, gewerkt, gedroomd en liefgehad (of simpelweg het loodje heeft gelegd) zijn leven op de meest intieme wijze.
1. M U S É E G U S T A V E M O R E A U
Gustave Moreau (1826-1898) wordt gezien als een van de grootste en origineelste kunstenaars van zijn tijd. Zijn sprookjesachtige werken, geïnspireerd op de mythologie, Bijbel en 19e eeuwse decadentie, hebben de manier waarop we in het Westen schoonheid ervaren voorgoed veranderd. Twintigste-eeuwse substromingen als camp en kitsch zouden zonder zijn nalatenschap ondenkbaar zijn. Hij liet zijn reusachtige collectie van meer dan 1000 olieverfschilderijen en zo’n 7000 tekeningen na aan de Franse republiek. Die zijn allemaal opgeslagen in het excentrieke huis waar hij woonde, nu een museum.
‘…eenmaal binnen waan je je in een sprookje’
Het Musée Gustave Moreau valt van de buitenkant amper op, maar eenmaal binnen waan je je in een sprookje. De schaal van het interieur is kolossaal, gelijk de manier waarop Moreau in het leven stond: onovertroffen en meeslepend.
Musée Gustave Moreau, Rue de la Rochefoucauld 14, Parijs. Dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 12.45 en van 14.00 tot 17.15 uur.
2. A U B E R G E R A V O U X
Het leven van Vincent van Gogh (1853-1890) eindigde in een armoedige kamer boven een herberg tegenover het Hotel de Ville van het dorpje Auvers-sure-Oise. De kamer is nog steeds even kaal en deprimerend als honderd jaar geleden, maar daarom juist zo ontroerend. En bovendien: de ruimte waar de grote schilder zijn laatste maanden sleet, is voor elke kunstliefhebber een must see. Mooi detail: het krakkemikkelige trappenhuis dat van de – vroegere – herberg naar Van Goghs laatste rustplaats leidt. Dat hele Auvers-sure-Oise is trouwens de moeite waard. De kerk, het stadhuis en de korenvelden lijken zo van het doek gesprongen te zijn, alsof de tijd hier stil heeft gestaan.
Place de la Mairie, Auvers-sur-Oise. Dinsdag t/m zondag van 10.00 – 18.00 uur.
3. L E I G H T O N H O U S E
Frederic Leighton (1830-1896) was een man van de wereld: tijdens zijn reizen door Europa, het Midden-Oosten en Afrika deed hij inspiratie op voor zijn werken, en zijn huis. Het schitterende Leighton House in Londen wordt weleens gezien als het Britse antwoord op het huis en atelier van Gustave Moreau. Beide negentiende kunstenaars hadden veel gemeen: dandy’s, visionairs, bejubeld tot op de dag van vandaag.
‘hier gaf hij gaf bals, feesten, literaire en kunstzinnige soirees vol Engelse wit en ander verfijnd vermaak’
Leighton was bevriend met de grootste kunstenaars van zijn tijd en werd uiteindelijk directeur van de prestigieuze Royal Academy (en werd geridderd tot Lord). Zijn bals, feesten, literaire en kunstzinnige soirees vol Engelse wit en ander verfijnd vermaak waren beroemd. Dit is de mondaine ‘wereld van gisteren’ waar een Wilde, Proust en – later – Zweig over schreven en die met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog voorgoed voorbij was. Leigthon House is een getuige van deze excentrieke glorie van weleer. Het huis (en bijbehorend atelier) is opgetrokken in oriëntaalse stijl: je waant je in een sprookje van Duizend-en-een-nacht. Trappenwerk, beelden, schilderijen, meubelstukken, glas en kunst, het is allemaal even oogverblindend.
Leighton House, 12 Holland Park Road, Londen. Dagelijks open behalve dinsdag van 10.00 tot 17.30 uur.
4. W I E R T Z M U S E U M
Vandaag de dag is de Belg Antoine Wiertz (1806-1865) bijna volledig vergeten. Maar tijdens zijn leven was hij een beroemd schilder, beeldhouwer en schrijver. De man was niet bepaald een grauwe verschijning: hij was megalomaan en seksverslaafd. Hij haatte alles wat uit Frankrijk kwam en droomde ervan om Brussel de culturele hoofdstad van Europa te maken. Maar Wiertz was verre van een dorpsgek. De man had een enorm netwerk en was de lieveling van menig machthebber. Zozeer dat hij de overheid ertoe bracht een atelier voor hem te bouwen op kosten van de staat. Zijn oeuvre paste ook in de ambitie van de nieuwe jonge staat zijn bestaansrecht vorm te geven in monumentale schilderijen. En daar blonk Wiertz als geen ander in uit: zijn doeken zijn nogal van het grote gebaar. Het atelier is tot de dag van vandaag te bezichtigen en is omgedoopt tot een heus Wiertzmuseum. De schilderijen en beelden zijn overweldigend, maar de persoonlijke bezittingen zijn weinig spectaculair voor iemand die zo groots leefde.
Vautierstraat 62, Brussel. Dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 12.00 en van 13.00 tot 17.00 uur
5. S I G M U N D F R E U D M U S E U M
Aangezien de psychoanalyse steeds minder als harde wetenschap en steeds meer als kunstvorm en filosofie wordt gezien, plaatsen we het Freud Museum graag in dit rijtje. Er zijn er drie van in de wereld: een in Praag (geboortehuis), een in Londen en een in Wenen. In laatstgenoemde woonde Freud (1856-1939) zo’n 47 jaar, totdat hij na de Anschluss naar Engeland vluchtte. Hier heeft de uitvinder van het onderbewuste niet alleen gewoond, maar ook zijn vermaarde sessies gehouden en het overgrote deel van zijn werk geschreven. Het Weense Freud Museum is het geboortehuis van nu wereldberoemde begrippen als het oedipuscomplex, penisnijd en melancholie. Maar de bezoeker die een Weens fin-de-siecle appartement verwacht, vol sofa’s en wufte schilderijen, komt bedrogen uit. Het ziet er allemaal nogal gedegen uit, het is vooral een documentatiecentrum. Want naast wat interessante persoonlijke bezittingen (brieven, foto’s, kunst en antiek) gaat het hier om de inhoud. Het museum huisvest de grootste psychoanalytische bibliotheek (ongeveer 35,000 boeken) en de Sigmund Freud Foundation. Wel is de beroemde praktijkruimte in tact gebleven: het heeft wel wat om hier te filosoferen over je eigen gevoelsleven. Helaas kan dat dan weer niet op de beroemde sofa, die staat in Londen.
Leighton House, Berggasse 19, 1090 (Alsergrund) Wenen. Dindag 10.00 – 16.30 en woensdag van 10.00 tot 18.00 uur.
6. V I L L A M O N D R I A A N
Piet Mondriaan (1872-1944) is hier niet geboren, maar verhuisde in 1880 met zijn ouders naar deze fraaie villa, waar hij tot zijn twintigste woonde. Hier groeide hij op van kind naar man en schilderde hij zijn eerste jeugdige hartenkreten, de bakermat van zijn verdere leven. Het ouderlijk huis is vandaag de dag een alleraardigst museum dat de familiegeschiedenis van Mondriaan combineert met het vroege werk van de kunstenaar en hedendaagse kunstenaars hierop laat reageren.
Villa Mondriaan, Zonnebrink 4, Winterswijk. Dinsdag t/m zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
7. M O N K ’S H O U S E
Voor slechts £700 kochten Leonard en Virginia Woolf (1882-1941) in 1919 een zeventiende eeuwse cottage in het dorp Rodmell. Het huis was charmant, maar nogal primitief. Er was geen water en elektriciteit en pas in 1929 werden deze voorzieningen aangelegd. Maar het schrijversechtpaar was gek op hun country retreat, dat al snel een centraal ontmoetingspunt werd van de Bloomsburygroep. Het is makkelijk de leden van de literaire en intellectuele vriendengroep in dit huis voor te stellen. Lytton Strachey en Keynes koket en camp op de sofa, Forster peinzend bij het haardvuur, Virginia erudiet op de rieten stoel, terwijl Vanessa met de kinderen in de tuin loopt. De inrichting vertelt veel over Leonard en Virginia: hun voortdurende zoektocht naar nieuwe vormen om de moderniteit vorm te geven. De woning is liefelijk, zoals de relatie tussen beide echtlieden, maar het is onmogelijk de gescheiden slaapkamers los te zien van Virginia’s seksuele trauma’s en angsten. Het was ook vanuit dit huis dat Virginia in 1941 zelfmoord pleegde door zich te verdrinken in de nabijgelegen rivier Ouse.
Monk’s House, Rodmell, Lewes, East Sussex, BN7 3HF, op afspraak geopend.
